ISTANBUL – Terwijl de wereld ziet hoe Syrië worstelt met de nasleep van het wrede regime van Bashar al-Assad en de vorming van een nieuwe regering, is één land naar voren gekomen dat grote invloed heeft op het nieuwe Syrië: zijn buurland in het noorden, Turkije.
Maandag zei de nieuwgekozen president Donald Trump tijdens een persconferentie dat hij geloofde dat Turkije achter de ondergang van Assad zat.
“Turkije heeft een onvriendelijke machtsovername uitgevoerd zonder dat er veel levens verloren zijn gegaan”, zei Trump. “Ik denk dat Turkije de sleutel tot Syrië in handen zal hebben.”
De Turkse regering heeft niet publiekelijk gereageerd op de opmerkingen van Trump.
Laden…
Wat was de rol van Turkije in de Syrische burgeroorlog?
Voordat de burgeroorlog in Syrië bijna veertien jaar geleden uitbrak, genoot Turkije stabiele betrekkingen met het land. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan en Assad konden het goed met elkaar vinden, in die mate dat hun families zelfs een keer samen op vakantie gingen. Maar na het brute optreden van Assad tegen vreedzame demonstranten in 2011 verbrak Erdogan de banden en zette hij zijn inlichtingen- en militaire middelen in voor rebellengroepen die tegen Assad vochten.
“Het doel van Turkije was uiteraard het ten koste van alles onttronen van Bashar al-Assad”, zegt politiek analist Soli Ozel, die lesgeeft aan de Kadir Has Universiteit in Istanbul.
Turkije, een NAVO-lid dat een lange zuidgrens deelt met Syrië, opende zijn deuren voor het grootste aantal Syrische vluchtelingen van welk land dan ook, volgens gegevens van de Verenigde Naties – met een piek van meer dan 3,7 miljoen in 2021 – van wie velen banden hadden met de oppositie groepen en worden bedreigd door het Assad-regime.
Maar in 2018, toen Assad de burgeroorlog leek te winnen – met de hulp van Rusland, Iran en de door Iran gesteunde Libanese militie Hezbollah – had de positie van Turkije een prijs. Het land kreeg te maken met binnenlandse en economische problemen, waarbij het publiek de Syrische vluchtelingen de schuld gaf. En het land werd ook geconfronteerd met veiligheidsdreigingen langs de grens met Syrië.
Voordat de rebellengroepen eind november het leger van Assad binnentrokken, waren de doelstellingen van Turkije verschoven naar het garanderen dat rebellenenclaves zoals Idlib in het noorden van Syrië stabiel waren, om zo een grotere toestroom van vluchtelingen naar Turkije te voorkomen, aldus de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan.
“In Idlib leefden ongeveer 4 miljoen Syriërs onder de controle van Hayat Tahrir al-Sham”, zei hij zondag in een interview met Al-Hadath TV in Saoedi-Arabië, verwijzend naar de islamistische groepering, ook wel bekend als HTS, die strijders leidde die de regering omverwierpen. Assad en leidt nu Syrië. “Er was altijd een risico dat deze mensen naar Turkije zouden komen in tijden van crisis.”
Hij voegde eraan toe: “Om deze crises te voorkomen en de stabiliteit te behouden, zijn we in coördinatie gebleven met deze groepen, en door dit proces hebben we de kans gehad om ze te leren kennen.”
In de maanden vóór de verrassende overname van de door Assad gecontroleerde gebieden door de rebellen stond de Turkse regering onder zware binnenlandse druk om de vluchtelingencrisis op te lossen. Politici van de oppositie zagen de steun van de regering aan rebellengroepen als een strategische fout. De regering van Erdogan was zelfs begonnen de mogelijkheid te onderzoeken om de banden met Assad te herstellen, maar dat kwam nooit van de grond.
Nu, na meer dan tien jaar, heerst er in Ankara, de hoofdstad van Turkije, een gevoel van rechtvaardiging dat het niet allemaal voor niets is geweest.
“Veel mensen denken hierover na in de zin dat Turkije een winnaar is. Het land heeft nabijheid, het heeft invloed. Het heeft meer troepen dan wat dan ook”, zei Ozel.
Welke invloed zal Turkije hebben op het nieuwe Syrische leiderschap?
Turkije is al zichtbaar actief in Syrië. De Turkse ambassade in Damascus is operationeel. En de Turkse inlichtingenchef bracht vorige week een bezoek aan Damascus en had een ontmoeting met de leider van HTS, Ahmed al-Sharaa – voorheen bekend onder zijn nom de guerre, Abu Mohammed al-Jolani – die nu de feitelijke leider is van de nieuwe Syrische regering. .
In zijn interview met Al Hadath TV zei Fidan dat Turkije berichten vanuit westerse en regionale landen naar het nieuwe Syrische leiderschap heeft gestuurd in een poging om HTS te matigen. De groep is in 2011 ontstaan als onderdeel van Al-Qaeda. Turkije, de Verenigde Staten en de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties hebben HTS aangemerkt als terroristische organisatie. Maar sinds ze Assad hebben verslagen, heeft de groep zichzelf geportretteerd als gematigder en inclusief andere religies en minderheden, met aanmoediging van de Turkse regering.
“Er waren bepaalde principes waar de meeste partijen het over eens leken te zijn. Deze omvatten het voorkomen dat terroristische organisaties in het nieuwe tijdperk kunnen profiteren van Damascus, het garanderen van een goede behandeling van minderheden, vooral christenen, Koerden, Alevieten en Turkmenen, en het vestigen van een inclusieve regering”, aldus Fidan. gezegd.
In een interview met de Turkse krant zei HTS-leider Sharaa woensdag dat er ‘strategische betrekkingen’ zouden zijn tussen de twee landen.
“Van de vele landen waar Syriërs hun toevlucht zochten, verwelkomde Turkije hen en respecteerde hen het meest. Ik hoop dat Syrië deze vriendelijkheid niet zal vergeten,” zei Sharaa.
Hij voegde eraan toe dat de overname van de Syrische rebellen een overwinning was voor Turkije: “Deze overwinning is niet alleen de overwinning van het Syrische volk, maar ook van het Turkse volk.”
Uiteindelijk zeggen analisten dat Turkije geen controle heeft over HTS en er blijven veel vragen bestaan over hoe de nieuwe Syrische regering eruit zal zien. Volgens Ozel zijn dit potentiële uitdagingen voor de Turkse regering.
“Als HTS meer macht krijgt, hoeveel ontvankelijker zal het land dan zijn voor de suggesties en aanbevelingen van Turkije? Dat valt nog te bezien”, zei Ozel.
Maar experts zeggen dat de nieuwe Syrische leiders op Turkije zullen moeten vertrouwen om hen te helpen de openbare orde te vestigen, instellingen te vormen en middelen te leveren, zoals water en elektriciteit. Nu een groot deel van Syrië verwoest is, zullen Turkse bouwbedrijven waarschijnlijk een leidende rol gaan spelen in de wederopbouw.
“Wij vertrouwen erop dat Turkije zijn ervaring op het gebied van economische ontwikkeling zal overdragen aan Syrië”, zei Sharaa tegen de krant.
Dan is er nog de kwestie van de Syrische vluchtelingen in Turkije. Velen van hen spreken nu vloeiend Turks en hebben zakenrelaties en andere banden met Turkije, wat voor meer invloed zou kunnen zorgen voor de Turkse regering, mochten ze terugkeren naar Syrië.
Wat zijn nu de doelstellingen van Turkije in Syrië?
In recente media-interviews hebben hoge Turkse functionarissen hun doelen uiteengezet en gezegd dat hun eerste prioriteit de ontmanteling van de Koerdische strijdersgroep in Syrië, bekend als de YPG, is.
Maar de YPG is een belangrijk onderdeel van een Koerdische coalitie – de Syrian Democratic Forces (SDF) – die de Verenigde Staten van wapens heeft voorzien om te helpen vechten tegen de Islamitische Staatsgroep.
Turkije zegt dat de YPG de Syrische tak is van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), een separatistische groepering die al meer dan veertig jaar tegen Turkije strijdt en door Turkije en de VS op de lijst van terroristische organisaties staat.
Turkse functionarissen zeiden dat ze de VS vragen hun standpunt ten aanzien van de YPG te heroverwegen.
Tot nu toe hebben Amerikaanse functionarissen geen enkele verandering in hun beleid ter ondersteuning van de Koerdische coalitie aangekondigd.
Woordvoerder Matthew Miller van het ministerie van Buitenlandse Zaken zei dinsdag dat een door de VS bemiddeld staakt-het-vuren tussen Turkije en de Koerdische coalitietroepen in Manbij tot het einde van de week is verlengd.
Miller zei dat de VS begrijpt dat Turkije “legitieme zorgen” heeft over enkele van de strijders in Syrië en met de Turkse autoriteiten praat “om een weg vooruit te vinden”.
Turkse functionarissen zeiden dat hun andere doel de vorming van een stabiel en verenigd Syrië is.
‘We willen zowel een burgerlijke als een democratische staat’, zei minister van Buitenlandse Zaken Fidan.
De Turkse minister van Defensie bood ook militaire steun en training aan de nieuwe leiders van Syrië.
“Ik denk dat Turkije er zal zijn om te helpen met de nieuwe regering die daar zal worden gevormd”, zegt Mustafa Kibaroglu, directeur van graduate studies in politieke wetenschappen en internationale betrekkingen aan de MEF Universiteit in Istanbul. “Omdat wat daar gebeurt een directe invloed heeft op de Turkse welvaart, veiligheid, alles, dus we kunnen niet zomaar onze ogen sluiten.”
Zal Turkije ook een grotere rol spelen in de regio?
Analisten verwachten dat Turkije invloedrijk zal zijn in het Midden-Oosten, maar niet zal streven naar hegemonie op de manier waarop Iran dat doet met zijn bondgenoten Hezbollah in Syrië en Libanon en de Houthi’s in Jemen.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Fidan leek een boodschap te sturen naar de leiders van het Midden-Oosten waarin hij de Turkse visie voor de regio schetste.
“Door schouder aan schouder te staan, moeten we onze eigen belangen en orde in de regio vestigen”, zei Fidan zondag in het tv-interview.
“We willen geen Iraanse overheersing in de regio, noch willen we Turkse of Arabische overheersing”, voegde hij eraan toe.
Kibaroglu, van de graduate school van MEF University, is het daarmee eens. ‘We hebben gezien hoe de zaken in negatieve zin kunnen uitpakken voor degenen die de regio proberen te domineren’, zei hij. “We hebben de rol gezien die Iran vooral sinds de jaren negentig speelde en nu moesten ze hun troepen, paramilitairen en bondgenoten voor een groot deel terugtrekken.”
Analisten zeggen dat een deel van het Turkse publiek op zijn hoede is voor een diepere betrokkenheid in het Midden-Oosten.
“Mijn vermoeden is dat de Turkse veiligheidselites hun lessen hebben geleerd uit de eerdere periode toen die (overheersing) hoog op hun agenda stond”, zei Ozel. “Turkije kan als actor zeer invloedrijk zijn, maar binnen de perken. En als het de situatie goed beheert, zal het er sterk van profiteren.”
