Er zijn maar weinig wereldleiders die kunnen beweren nauw te hebben samengewerkt met vier Amerikaanse presidenten. Maar bondskanselier Angela Merkel kan dat wel.
Zij is de enige vrouw die ooit Duitsland heeft geleid, en haar zestienjarige ambtstermijn als kanselier maakte haar tot een van de langst dienende leiders in de Europese Unie.
Merkel groeide op in het door de Sovjet-Unie geregeerde Oost-Duitsland en zei dat ze nooit het gevoel had gehad dat de DDR haar thuisland was. Ze raakte op haar dertigste betrokken bij de politiek, net na de val van de Berlijnse Muur in 1989. Op dat moment was ze al gepromoveerd in de kwantumfysica.
Dit en meer bespreekt ze in haar nieuwe boek. gastheer Mary Louise Kelly sprak met Merkel over feminisme, Vladimir Poetin, een tweede presidentschap van Donald Trump en meer.
Hoogtepunten van interviews
Maria Louise Kelly: Je beschrijft een moment in 2017. Je stond op het podium van de G20. Er werd u gevraagd: “Ziet u uzelf als een feministe?” En daar moest je goed over nadenken. Waarom?
Angela Merkel: Nou ja, het was een soort voorbereidende bijeenkomst voor de G20-bijeenkomst in Duitsland, in Hamburg. En die vraag werd mij gesteld. Daar moest ik even over nadenken, want met het klassieke feminisme in Duitsland koppel ik iets dat betekent dat er echte activisten waren, vrouwelijke activisten voor vrouwenrechten – en ik maakte daar geen deel van uit. En daar heb ik over nagedacht, en in de loop van mijn politieke carrière ben ik tot de overtuiging gekomen dat gelijkheid, de participatie van vrouwen, niet iets is dat automatisch tot stand komt. En daarom moet ik opstaan en ben ik actief geworden voor vrouwenquota, voor de bevordering en ontwikkeling van vrouwen. En daarom schrijf ik nu in mijn boek, op mijn manier, dat ik een feministe ben geweest, omdat ik altijd heb gepleit voor de gelijke participatie van vrouwen en mannen in de wereld.
Kelly: Dus als ik je vandaag in 2024 vraag: zie je jezelf als een feministe? Wat is het antwoord?
Merkel: Ja. Op mijn manier voel ik me een feministe. Ja.
Kelly: Een van de vele mannelijke leiders met wie u ruzie heeft gehad, is Vladimir Poetin. En ik wil wat tijd aan hem besteden en aan wat je hebt geleerd door met hem om te gaan. Je was beroemd omdat je bang was voor honden. Poetin weet dit. Kunt u mij vertellen wat er in 2017 in Sotsji (een stad in Rusland) is gebeurd?
Merkel: Nou ja, hij wist ervan. Ik heb het hem al verteld toen ik hem voor het eerst officieel zag. Niettemin gaf hij mij, toen ik in 2006 op officieel bezoek kwam in Moskou, al een puppyhondje cadeau. En in Sotsji zag ik zijn echte hond.
Kelly: Een speelgoedpuppy, toch?
Merkel: En het was speelgoed. En het was een poging om echt te proberen mij op een bepaalde manier angst in te boezemen. Maar ik probeerde het hem niet te laten weten en het hem niet te laten voelen. En terwijl ik probeerde door te gaan zoals gewoonlijk, begonnen we ons gesprek.
Kelly: Je zei dat je probeerde geen angst te tonen. Voelde je angst?
Merkel: Nee. Op dat moment was ik niet bang. Ik had er het volste vertrouwen in dat president Poetin al wist dat er niets agressiefs had kunnen gebeuren, en daarom voelde ik geen enkele angst.
Kelly: Dus met dit als achtergrond voor de manier waarop jullie met elkaar omgingen, schrijf je uitvoerig in het boek over Rusland, over Oekraïne. En ik wil me concentreren op één moment in 2014. ‘Kleine groene mannetjes’ lijken de Krim, het Oekraïense schiereiland, te bezetten. En u schrijft, bondskanselier, dat u Poetin aan de telefoon hebt geconfronteerd. Uw woord – dat u ‘hem confronteerde’ – niet dat u hem belde, met uw vermoeden dat deze gewapende mannen in groene uniformen in feite Russische soldaten waren. En jij zegt, antwoordde hij met een schaamteloze leugen. Wat gebeurde er tijdens dat gesprek?
Merkel: Nou, toen hij me opbelde, was ik me er al volledig van bewust dat het hoogstwaarschijnlijk om strijdkrachten uit Rusland op de Krim ging. En dat heeft uiteraard mijn relatie met Poetin veranderd. We hadden altijd controverses. We hadden altijd controversiële gesprekken en discussies. Maar tot dan toe had ik het gevoel dat hij geen leugens vertelde. En dit was een leugen. En dat heeft hij later ook toegegeven. En dat heeft onze relatie fundamenteel veranderd, omdat ik altijd heel voorzichtig moest zijn, niet wetende of hij de waarheid sprak of niet. En dat is wat ik in het boek beschrijf.
Kelly: En jij schrijft, en ik citeer: “De regelovertreder stelde de voorwaarden op die hij moest tegenhouden.” Ik zal het voor de hand liggende punt maken: dat was 10 jaar geleden. Hij is niet gestopt. Hij ging door, en hier zijn we dan, tien jaar later. Had Duitsland en de NAVO, achteraf gezien, meer moeten doen?
Merkel: Natuurlijk heb ik mezelf die vraag gesteld toen ik het boek schreef. En terugkijkend denk ik dat het goed en juist was om alles te proberen om een vreedzame oplossing te vinden voor het conflict tussen Rusland en Oekraïne, omdat we nu het grote aantal slachtoffers zien. Dat is niet gelukt. En ik schrijf ook in het boek dat de COVID-pandemie het, vanuit mijn perspectief, nog moeilijker heeft gemaakt om oplossingen voor het probleem te vinden, omdat we gedurende een zeer lange periode niet persoonlijk contact hebben kunnen opnemen. Wij hadden uitsluitend telefonisch contact. We zijn in februari 2014 een agressieoorlog begonnen: de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne. De wereld is fundamenteel veranderd – vooral voor ons, de Europeanen. En nu moeten we militaire kracht tonen om hierop te reageren. En op de middellange termijn moeten we natuurlijk ook manieren vinden om een einde te maken aan deze oorlog, maar op een manier dat Oekraïne een soevereine staat blijft – een staat die zijn eigen keuzes en beslissingen kan nemen.
Kelly: Ik denk dat de grote vraag is: heb je Vladimir Poetin onderschat?
Merkel: Nee, dat denk ik niet. Om die reden was ik er al in 2008 in Boekarest, toen er een NAVO-top plaatsvond, tegen het te snel opnemen van Oekraïne in de NAVO. In 2008 hadden we al gezien dat hij Georgië aanviel. En destijds geloofde ik dat we alles moesten doen wat mogelijk was om vreedzame oplossingen te vinden, maar ik heb hem niet onderschat. Ik was vol zorgen en zorgen dat we feitelijk in een hevig conflict terecht zouden komen. En in 2022 ontdekten we dat dit waar was.
Kelly: En hier zijn we weer. Hij veroorzaakte uiteindelijk het grootste conflict in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Tienduizenden mensen zijn omgekomen. Er kon niets gedaan worden om het tegen te houden?
Merkel: Tot nu toe heeft niemand zo’n mogelijkheid gevonden, maar ik ben niet langer actief betrokken bij de politiek. Ik kan hier alleen maar over schrijven. En degenen die Oekraïne vandaag steunen moeten samenwerken, moeten samenwerken met Oekraïne om oplossingen te vinden om een einde te maken aan dit conflict. Maar ik kan geen bijdrage meer leveren omdat mijn actieve politieke tijd ten einde is.
Kelly: U schreef ook over Donald Trump en over de ontmoeting met hem in het Witte Huis nadat hij tot president was gekozen. Dit was 2017. En dat je met een ongemakkelijk gevoel van die ontmoeting naar huis vloog. Waarom?
Merkel: Donald Trump was als president iemand die zijn ideeën zeer krachtig steunde. Dat is natuurlijk. Dat is wat elke president van de Verenigde Staten van Amerika doet, zoals elke kanselier. Maar Donald Trump gelooft, minder dan anderen, in het vermogen of de kwaliteit van een compromis. Hij wil de enige winnaar zijn in welk type conflict dan ook, en hij gelooft niet in een win-winsituatie waarin beide partijen profiteren van een oplossing. En dat maakt de samenwerking lastiger en anders dan bij andere regeringsleiders.
Kelly: Hij stelde de NAVO als een collaboratief veiligheidsalliantie ter discussie. Zoals u weet vragen veel mensen zich af of dit moment – zijn herverkiezing – het einde betekent van het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog van Amerikaans leiderschap in de wereld. Is dat zo?
Merkel: Ik hoop dat de nieuwgekozen president Trump, net als tijdens zijn eerste ambtstermijn, nu ook begrijpt dat de NAVO niet alleen het doel dient om Europa te beschermen, met de steun van de VS en Canada, maar dat het partnerschap met Europa ook een voordeel voor de Verenigde Staten van Amerika. Omdat we samen veel sterker zijn tegen degenen (die) onze manier van leven niet willen – Rusland, China. Het betekent dat er goede redenen zijn, zelfs voor de Verenigde Staten van Amerika, om te willen dat de NAVO sterk is. Wat we in Europa, en vooral in Duitsland, hebben begrepen, is dat we meer moeten doen voor onze verdediging, wat we in het verleden niet voldoende hebben gedaan.
Kelly: Is dat dan een nee op mijn vraag? Is dit niet het einde van het Amerikaanse leiderschap op het wereldtoneel?
Merkel: Ik wil niet geloven dat dit het einde is van het Amerikaanse leiderschap. Ik geloof het niet, en ik hoop het ook niet.
Kelly: Ik wil er een einde aan maken en terugkeren naar waar we begonnen: vragen over het zijn van een vrouwelijke leider. Donald Trump is een man die erom bekend staat vrouwen te beledigen. Hij gebruikt vrouwonvriendelijk taalgebruik. Hij heeft Nancy Pelosi aangevallen als slecht, ziek en gek. Hij noemde Kamala Harris een laag IQ en dom. Hij heeft het over het grijpen van vrouwen bij hun geslachtsdelen. Hij wordt aansprakelijk gesteld voor seksueel misbruik. Heb je ooit het gevoel gehad dat hij je onderschatte omdat je een vrouw bent?
Merkel: Nee, dat gevoel had ik niet. Ik denk dat ik voor hem de personificatie van Duitsland was. Gedeeltelijk was hij een beetje grof tegen ons wat betreft tarieven, wat betreft al onze economische kracht als land – daar hebben we het vaak over gehad. Maar wat je zojuist hebt beschreven, is iets dat ik niet kan bevestigen.
Kelly: Laatste vraag dus. Is er iets dat u wilt dat de Amerikanen rechtstreeks van u horen terwijl we hier worstelen met een nieuw hoofdstuk in ons leiderschap?
Merkel: …Er zijn veel burgers van de Verenigde Staten van Amerika die de instellingen van de Verenigde Staten beschermen: de rechtbanken, het rechtssysteem, de vrije verkiezingen. Dat veel mensen opkomen voor compromissen vanwege het feit dat we geschillen vreedzaam kunnen oplossen en goede discussies mogelijk maken, en dat we goede oplossingen krijgen over de politieke grenzen heen. Want die sprakeloosheid, het vermogen om niet meer te praten en elkaar te beledigen vind ik een stap terug in de beschaving. En ik denk dat veel mensen zich daartegen zouden moeten verzetten en de wetenschap daartegen zouden moeten verzetten.
