Maria Jalvemo heeft het druk deze dagen. Ze werkt voor het Zweedse staatsbedrijf voor elektriciteitsdistributie, Svenska Kraftnet. Zij is verantwoordelijk voor het toezicht op projecten in Noord-Zweden, waar een hausse in de productie van schone technologie plaatsvindt.
“De wachtrij voor aansluiting op het elektriciteitsnet is lang”, zegt Jalvemo.
Het Zweedse elektriciteitsnet wordt vrijwel volledig aangedreven door waterkracht, kernenergie en windenergie. Deze koolstofvrije energie heeft het land in de voorhoede van een groene productiegolf geplaatst.
Er zijn verschillende grote projecten in de maak of zijn al onderweg voor de productie van staal, chemicaliën en batterijen in het noorden van het land, die allemaal proberen te profiteren van de overvloedige schone energie in de regio.
“We hebben veel waterkracht in Zweden, wat een groene en duurzame elektriciteitsbron is”, zei Jalvemo.
Een van de nieuwste projecten is de bijna 7 miljard dollar kostende ‘fossielvrije’ staalfabriek van Stegra, die momenteel in aanbouw is in de stad Boden. De centrale gaat elektriciteit gebruiken om waterstof uit water te produceren. Vervolgens zal het waterstof gebruiken om het ijzer te raffineren, dat wordt verwerkt tot staal. Hierdoor wordt steenkool uit de productiecyclus gehaald en wordt voorkomen dat miljoenen tonnen planeetverwarmende kooldioxide en giftige luchtvervuiling vrijkomen.
Om het project mogelijk te maken, bouwt Svenska Kraftnet in Boden een onderstation ter waarde van 50 miljoen dollar dat 2.000 megawatt aan elektriciteit kan verwerken, genoeg om “een klein stadje in Zweden” van stroom te voorzien, zei Jalvemo.
“Zweden is een industriële natie, en wij willen een industriële natie blijven”, zei Jalvemo. “De staalindustrie moet transformeren, omdat de staalproductie anders ergens anders zal plaatsvinden.”
Eén ding waar Jalvemo zich niet veel zorgen over hoeft te maken, is de vraag of klimaatactie noodzakelijk is of zelfs of klimaatverandering überhaupt een probleem is.
“Ik denk dat in Zweden de algemene mening is dat we een negatieve klimaatimpact hebben die wordt veroorzaakt door mensen. Dus ik denk dat dit in Zweden niet erg ter discussie staat als algemene publieke opinie”, zei ze.
Net als in andere Scandinavische landen heeft de Zweedse regering van klimaatactie een prioriteit gemaakt. Het heeft zich ten doel gesteld om in 2045 koolstofneutraal te zijn.
Een energietransitie met grote vragen
Er zijn nog steeds publieke discussies over klimaatverandering en de energietransitie.
Het belangrijkste debat is niet of er meer koolstofvrije energiebronnen moeten worden gebouwd, maar eerder welke.
“In Zweden is het erg gepolariseerd tussen de pro-nucleaire (kant) … en windenergie”, zegt Filip Johnsson, hoogleraar energiesystemen aan de Zweedse Chalmers University of Technology in Göteborg.
Conservatieven zijn voorstander van meer kernenergie; linkse politici zijn voorstander van windenergie. Dit debat is belangrijk, zegt Johnsson, omdat Zweden zijn schone energievoorziening zal moeten opschalen om zijn ambities op het gebied van schone productie te verwezenlijken.
“Er zijn schattingen dat we onze elektriciteitsopwekking bijna moeten verdubbelen”, zei hij.
Dit zou kunnen leiden tot lokale debatten over duurzame energieprojecten, zoals windenergie, zegt Adam Peacock, een postdoctoraal onderzoeker aan de Britse Universiteit van Exeter, die de acceptatie van hernieuwbare energie in Zweden heeft bestudeerd.
“Er zijn percelen die van meerdere generaties zijn doorgegeven, en daar bestaat een persoonlijke en emotionele band mee. Als er plotseling een elektriciteitslijn wordt aangelegd, kan dat de situatie verstoren. Dat zou een reden kunnen zijn dat mensen protesteren”, zei hij.
De energietransitie in Zweden kan ook financiële tegenslagen met zich meebrengen. Batterijfabrikant Northvolt ging in november failliet, na problemen met de productie en banenverlies in zijn fabriek in Skellefteå, in het noorden van Zweden.
Dergelijke mislukkingen kunnen een rol spelen bij de publieke steun voor de transitie, zelfs onder degenen die zich zorgen maken over de klimaatverandering.
Alexander Karlsson, stagiair bij een advocatenkantoor in Stockholm, zei dat hij er voorstander van is om, binnen bepaalde grenzen, iets aan de klimaatverandering te doen. “Ik zou niet willen dat het uit de zakken van de belastingbetaler komt”, zei hij. “Er moet financieel een duurzamere oplossing komen.”
De steun voor klimaatactie is wijdverbreid
Ook al zijn er vragen over hoe Zweden zijn doelstellingen op het gebied van schone energie zal verwezenlijken, aanvaarden de meeste mensen in het land het uitgangspunt dat wetenschappers de afgelopen decennia hebben uiteengezet: door de mens veroorzaakte koolstofvervuiling zorgt ervoor dat de planeet warmer wordt, en als we dat niet doen, Als we niet stoppen, zullen er ‘ernstige en toenemende’ gevolgen zijn voor de menselijke samenleving en het milieu, aldus het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering van de VN.
Hanna Rönnquist, een reclame-copywriter in Stockholm, zegt dat ze vrienden heeft die vanwege klimaatproblemen de trein nemen in plaats van vliegen.
“Ik denk dat we met die gedachte ver in Zweden zijn. Ik denk dat de meeste mensen zich er heel erg van bewust zijn”, zei ze. “Maar ik denk ook dat je je ervan bewust bent, maar het is moeilijk om te weten wat ik eraan moet doen?”
Mensen worden blootgesteld aan informatie over klimaatverandering op scholen en op werkplekken, die vaak duurzaamheidsafdelingen hebben, zei ze.
Dat is echter niet hoe iedereen denkt.
Ari Eerola is een gepensioneerde autocarrosseriemonteur die in Noord-Zweden woont. Hij is het ermee eens dat het klimaat mogelijk verandert, maar betwijfelt of dit het gevolg is van menselijk handelen.
“Maar mensen hebben dit (niet gedaan)”, zei hij. “Dit (is) natuurlijk,” zei hij.
Eerola denkt dat de opwarming van de aarde een natuurlijk proces is en niet door de mens veroorzaakt, zoals wetenschappers hebben ontdekt. Zijn scepsis over de opwarming van de aarde is niet ongebruikelijk in Zweden, zegt Matto Mildenberger, politicoloog aan de Universiteit van Californië, Santa Barbara. Hij zegt dat de publieke opinie over het klimaat vrijwel gelijk is aan die in de VS
“We zien in de twee landen redelijk vergelijkbare niveaus of proporties van de bevolking met meer klimaatsceptische opvattingen”, aldus Mildenberger.
Wat tussen de twee landen verschilt, is de manier waarop het klimaat wordt besproken door politici en de media. In Zweden zijn de antiklimaatopvattingen meer gemarginaliseerd dan in de VS
Mildenberger zegt dat één van de redenen daarvoor is dat er in de VS maar twee grote partijen zijn; in Zweden zijn er veel.
Dat betekent dat de klimaatsceptici in Zweden terechtkomen in kleinere politieke partijen die “soms in de coalitieregering kunnen worden gebracht, maar niet het vermogen hebben om de belangrijkste centrumrechtse of rechtse partij te domineren op de manier die we in de Verenigde Staten zien. Staten”, zei hij.
In de VS heeft de nieuwgekozen president Donald Trump het klimaatbeleid van de aftredende president Joe Biden een “groene nieuwe zwendel” genoemd en beloofd het terug te draaien.
Een ander verschil is volgens Mildenberger dat de beleidsvorming in Zweden en andere Scandinavische landen meer op consensus gebaseerd is. Belangengroepen zoals de fossiele-brandstofindustrie hebben een zetel aan tafel bij beleidsbeslissingen en hoeven kwesties als klimaatverandering niet te politiseren zoals in de VS, zei hij.
Er is ook steun voor de transitie onder enkele Zweedse vakbonden. Tomas Karlsson is de plaatselijke voorzitter van de metaalvakbond IF Metall. Het vertegenwoordigt werknemers van enkele van de grootste staalfabrieken van het land die zullen helpen bij de bouw en exploitatie van de groene staalfabrieken die momenteel in aanbouw zijn. Hij is blij met de stap van het land om de staalindustrie schoon te maken.
“We kunnen niet dezelfde productie doen als vandaag. We moeten veranderen”, zei hij. Europa scherpt de regels inzake koolstofvervuiling aan, waardoor traditionele, op fossiele brandstoffen gebaseerde processen bij de staalproductie duurder zullen worden.
Karlsson zei dat het goed is dat Zweden voorop loopt in een beweging weg van fossiele brandstoffen.
“Ik denk dat we een beetje vooraan staan om de volgende stap te zetten. En ik denk ook dat het belangrijk is om de wereld te laten zien dat we het kunnen.”
