Verkiezingen in Türkiye: waarom de wereld naar de presidentiële race kijkt

Als Turkse kiezers over een week weer naar de stembus gaan om een ​​president te kiezen, zal hun keuze overal ter wereld furore maken. De toekomst van Türkiye kan er heel anders uitzien, afhankelijk van wie er wint – en de wereld kijkt toe.

De huidige Turkse president, Recep Tayyip Erdogan, is al twee decennia aan de macht. Hij smeedde banden met zowel het Oosten als het Westen, maar zijn steeds autoritairder wordende heerschappij leidde tot wrijvingen met enkele bondgenoten.

Kemal Kilicdaroglu, de rivaal van de oppositie, heeft beloofd de democratie in Turkije te herstellen en de mensenrechten te verbeteren. Toch vragen sommige Turken zich af of hij de aanwezigheid op het wereldtoneel en de toewijding aan veiligheid heeft die van Erdogan zijn handelsmerk hebben gemaakt.

Opiniepeilingen voorafgaand aan de eerste verkiezingsronde op 14 mei gaven aan dat de stemming tussen de twee mannen zorgvuldig zou worden afgewogen. Maar toen de stemmen werden geteld, trotseerde Erdogan de verwachtingen, met een marge die zijn tegenstander nu moeilijk lijkt omver te werpen.

“Turkije is een land dat ik altijd beschreef als een van onze swing-staten”, legt barones Ashton, voormalig hoofd buitenlands beleid van de EU, uit.

“Wat er in Turkije gebeurt in termen van democratie en positie in de regio, heeft een enorme impact op Europa en Azië en natuurlijk op alle mondiale problemen waar we allemaal mee worstelen. Het is belangrijk.”

Sinds de Russische invasie van Oekraïne in 2022 heeft Turkije zijn positie als waardevolle diplomatieke bemiddelaar verstevigd. Het faciliteerde enkele vroege gesprekken tussen de oorlogvoerende naties, maar boekte pas echte vooruitgang toen het onderhandelde over de cruciale graandeal die ervoor zorgde dat de Oekraïense export door de zwaar ontgonnen Zwarte Zee bleef stromen.

President Erdogan is ook trots op de communicatielijnen die hij openhoudt met iedereen, van de Britse premier Rishi Sunak en de Amerikaanse president Joe Biden tot de Russische presidenten Poetin en de Chinese president Xi.

“Turkije heeft altijd de ambitie gehad om deel uit te maken van het Westen”, zegt Evren Balta, professor internationale betrekkingen aan de Ozyegin Universiteit in Istanbul.

“Dit is de afgelopen twee decennia niet veranderd [Mr Erdogan’s AK Party] Oordeel”, vervolgt professor Balta. Maar de internationale allianties van Türkiye zijn gediversifieerd. Het streeft naar wat we ‘strategische autonomie’ noemen, het idee dat landen allianties of coalities kunnen vormen met meer dan één staat of veiligheidsparaplu.

De vele relaties van Türkiye en zijn vermogen om ze met elkaar te verzoenen, zijn waardevol gebleken. Maar het beeld is niet helemaal rooskleurig.

Neem bijvoorbeeld de militaire alliantie van de NAVO, waar Turkse strijdkrachten het op een na grootste leger vormen. De leden waren het er snel over eens dat het binnenhalen van Finland en Zweden de veiligheid voor het hele blok zou vergroten.

Turkije was de enige tegenstem, wat het Finse lidmaatschap vertraagde en Zweden bleef blokkeren. Het zei dat het het lidmaatschap van Zweden niet zou steunen totdat het tientallen leden van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), een Koerdische rebellengroepering die sinds 1984 een gewapende strijd tegen Turkije voert, heeft overgedragen.

Celine Nasi, vertegenwoordiger van het Ankara Centre for Politics in Londen, gelooft dat de verandering van president gunstig kan zijn voor de betrekkingen met de NAVO.

Kilicdaroglu beloofde het zogenaamde S400-probleem op te lossen – het gebruik door Turkije van een Russisch raketafweersysteem dat de Verenigde Staten onverenigbaar achtten met hun F-35 straaljagerprogramma. De toegang van Turkije tot de F-35’s werd in 2019 verwijderd, maar de oppositie heeft stappen beloofd om ze terug te nemen.

“Onder de huidige omstandigheden is Turkije een bondgenoot, maar zijn loyaliteit en toewijding aan de NAVO staat ter discussie”, zegt Nasi. Denk aan de G-20-top op Bali: we staan ​​op de rand van een nucleaire oorlog.

“Er werd daar een spoedvergadering gehouden en Turkije was niet uitgenodigd. Dit toonde de dubbelzinnige positie van Turkije binnen de NAVO aan. Om deze twijfels en oordelen te overwinnen, denk ik dat we de S400-kwestie moeten oplossen, hoe eerder hoe beter.”

Dan is er de Europese Unie. Turkije werd in 1999 officieel erkend als kandidaat voor lidmaatschap. Maar het proces liep in 2016 vast, toen Brussel kritiek uitte op de staat van dienst van de Turkse regering op het gebied van mensenrechten en democratische vrijheden.

Kilicdaroglu en de oppositie zeiden dat ze een nieuwe poging zouden ondernemen om de boel weer op gang te krijgen. Maar is dit een mogelijk doel?

Ilnur Cevik, senior adviseur van president Erdogan, denkt van niet. Hij zegt dat de oppositieleider “hallucineert”.

“De Europese Unie werpt altijd obstakels op om volwaardig lid te worden. [Mr Kilicdaroglu] Hij zegt nadat hij aan de macht is gekomen dat hij binnen drie maanden de omgeving zal creëren waarin de Europese Unie Turken zonder visum zal toelaten, wat een hoop onzin is.

Faiq Tony’s poëtische reactie daarop. Hij is de vice-president van de Democratische Partij, een van de leden van de oppositiecoalitie van Kilicdaroglu.

“Ik zou de relatie tussen de EU en Turkije omschrijven als een onmogelijk liefdesverhaal”, zegt hij.

“Zeker, Turkije heeft veel fouten gemaakt. Het heeft het huiswerk niet afgemaakt dat de Europese Unie het heeft gegeven: vrijheid, democratie, mensenrechten of andere kwesties. Maar als Turkije 100% van de normen van de Europese Unie kan naleven in alle opzichten, dan is het niet zo belangrijk dat je lid bent van de Europese Unie, of iets anders.

In de oorspronkelijke campagne beloofden beide partijen om binnen enkele weken na de presidentsverkiezingen zoveel mogelijk Syrische vluchtelingen naar huis terug te sturen. Maar terwijl de afvoer opdoemt, kristalliseert het uit tot een belangrijk onderwerp van discussie, waarbij elke man wedijvert om de sterkste te zijn op dit gebied.

Het is een verontrustend moment voor Syriërs die vrezen voor hun terugkeer naar een land dat voor velen onveilig blijft. Dat zou ook hoofdpijn kunnen veroorzaken voor de rest van de wereld, die hen tegemoet zal moeten komen als Turkije zijn steun beëindigt.

Türkiye’s bewogen geschiedenis van rechten en vrijheden blijft de relatie van het land met het Westen bemoeilijken. Als de oppositie wint, staat ze erop dat ze de zaken beter zal maken, en het beloven van een terugkeer naar de democratie is een van de belangrijkste campagneboodschappen geweest.

“Als we onder een andere regering enige verbetering zien in democratische rechten en vrijheid van meningsuiting, zal dat het imago van Turkije in de internationale arena verbeteren”, zegt Celine Naci van het Ankara Policy Center. De overwinning van Erdogan zal ook betekenen dat politieke gevangenen in de gevangenis zullen blijven.

De Turkse kiezers staan ​​voor een moeilijke keuze. Het lijdt geen twijfel dat binnenlandse kwesties, zoals de kwakkelende economie, bij de meeste mensen op de voorgrond staan ​​bij het uitbrengen van hun stem. De plaats van Turkije in de wereld lijkt voor sommigen misschien minder belangrijk, maar de richting die de volgende leider inslaat, zal decennialang bepalend zijn voor de toekomstige stabiliteit en het succes van het land.